عوامل شغلی
آسم و ارتباط آن با شغل
يكي از عوامل بروز حمله آسم، محلّ كار است. ارتباط ميان محيط كار و نشانه‌هاي آسم، به علّت واكنش‌هاي ديررس، كمي پيچيده است، زيرا غالباً علائم آسم، چند ساعت پس از حضور در محيط كار ظاهر مي‌شود. يكي از كليدهاي راهنما در مورد اين مسئله، بهبود نشانه‌ها در تعطيلات آخر هفته يا هنگام مرخصي است. حتّي اگر سالها كار كردن در يك محيط، موجب واكنش‌هاي آسمي نشود، موادّ محرّك محيط شغلي مي‌تواند در هر زمان سبب بروز اين علائم شود.
آسم شغلی:
آسم شغلی یک اختلال دردستگاه تنفسی می باشد که بعلت استنشاق گازها،غباریا سایر مواد زیان آور در محیط کاری ایجاد می شود. ممکن است علائم آسم برای اولین بار برای یک کارگر سالم بروز کند یا آسم قبلی فرد درمحیط کاری تشدید شود.علائم آسم شامل:ویزینگ ،سفتی قفسه سینه وسرفه می باشند.سایر علائم از قبیل آبریزش بینی ،گرفتگی بینی وقرمزی چشم می باشند.علت آن ممکن است آلرژیک یا غیرآلرژیک باسد واین بیماری می تواند تا مدتی بعد از قطع تماس کارگر با عامل محرک همچنان باقی بماند.
بطور معمول علائم در طول هفته کاری شدید می شوند و در تعطیلات آخر هفته بهبود می یابند ولی با برگشت مجدد به محل کار تشدید می شوند. در بسیاری از موارد یک سابقه فامیلی قبلی از آلرژی باعث می شود که شخص بیشتر به آلرژی شغلی مبتلا شود. کارگرانی که سیگار می کشند نیز بیشتر در معرض خطر ایجاد آسم به دنبال تماسهای شغلی هستند.
مدت زمانی که یک تماس شغلی می تواند باعث ایجاد آسم شود بسیار متغیر است. از سوی دیگر برای بسیاری از کارگرانی که در محیط کار دچار آسم شغلی می شوند بیماری آنها به اشتباه برونشیت تشخیص داده می شود.افرادی که در اطراف چنین کارخانه هایی زندگی می کنند نیز به دلیل تماس با مواد زیان آور ممکن است دچار علائم این بیماری شوند.اگر آسم شغلی صحیح وسریع تشخیص داده نشود در طولانی مدت می تواند خطرناک باشد.
شیوع:
گرچه از میزان موارد جدید ابتلا به آسم شغلی آمار دقیقی در دست نیست ولیکن در کشورهای در حال توسعه آسم شغلی به عنوان یکی از شایعترین بیماری های ریه در محیط کاری شناخته شده است.
میزان بروزآسم شغلی در صنایع مختلف ، متفاوت است.برای مثال در کارخانه های تولید کننده محصولات پاک کننده ،یک آنزیم خاص که درتولید پودرهای رختشویی استفاده می شود،باعث بروز عوارض تنفسی در 25% کارکنان شده است. در صنعت چاپ حدود 50% کارکنان به علت تماس با صمغ عربی که در چاپ رنگی برای جدا کردن صفحات چاپ شده و جلو گیری از آغشته شدن آنها استفاده می شود، دچار عوارض تنفسی شده اند. ایزوسیانات ها مواد شیمیائی هستند که در بسیاری از صنایع مانند تولید اسپری های رنگی ،تولید پلاستیک ،فوم ،کائوچو و...به طور گسترده استفاده می شوند. این مواد می توانند در 10% کارگران باعث ایجاد آسم شغلی شوند.
مکانیسم ایجاد کننده:
آسم شغلی ممکن است با یکی از سه مکانیسم زیر ایجاد شود:
1-اثرات تحریک مستقیم:
مواد محرکی که می توانند باعث ایجاد آسم شغلی شوند شامل اسید کلریدریک، دی اکسید سولفور وآمونیاک میباشند که در صنایع پتروشیمی وکارخانه های تولید مواد شیمیایی استفاده می شوند. کارگرانی که با این مواد در تماس هستند به طور متناوب دچار خس خس سینه می شوند و علائم آسم بلافاصله بعد از تماس با ماده محرک بروز می کند. چون سیستم ایمنی در این واکنش درگیر نمی شود، این واکنش از نوع تحریکی است و آلرژیک نمی باشد. کارگرانی که سابقه آسم یا سایر اختلالات دستگاه تنفسی را دارند به طور عمده تحت تأثیر عوارض این نوع تماس قرار می گیرند.
2-آلرژی "تماس طولانی مدت ":
درموارد بسیاری ازآسم شغلی ، آلرژی نقش دارد. این نوع از آسم عموما فقط بعد از تماس طولانی مدت (ماهها یا سالها) با یک عامل شغلی ایجاد می شود. زیرا سیستم ایمنی فرد برای تولید آنتی بادی های آلرژیک یا ایجاد پاسخ ایمنی به یک ماده خاص ،به زمان نیاز دارد.
برای مثال کارگرانی که در کارخانجات تولید پودر رختشوئی کار می کنند ممکن است به آنزیم های تولید شده توسط باکتری "باسیلوس ساب تیلیس " آلرژی نشان دهند. همچنین کارکنان صنایع غذائی ممکن است به دانه کرچک یا دانه قهوه سبز آلرژی داشته باشند. آسم شغلی آلرژیک میتواند در کارگران صنایع پلاستیک ،کائوچو یا رزین به دنبال تماس مکرر با مولکولهای شیمیایی کوچک پراکنده در هوا ایجاد شود. دامپزشکان ،ماهیگیران ومراقبین حیوانات در آزمایشگاهها نیز ممکن است دچار واکنش های آلرژیک شوند. کارکنان سیستمهای بهداشتی نیز ممکن است به دلیل استنشاق پودرهای شیمیائی موجود در دستکش های لاتکس ،دچار آسم شوند.
3-مکانیسم های دارویی:
استنشاق بعضی مواد موجود در هوا می تواند به طور مستقیم سبب تجمع برخی از مواد شیمیایی از قبیل هیستامین یا استیل کولین که بطور طبیعی در بدن وجود دارند در داخل ریه ها شود، این مواد منجر به بروز آسم می شوند. به عنوان مثال حشره کش هایی که در کشاورزی استفاده می شوند می توانند سبب تولید استیل کولین شوند واین ماده باعث انقباض ماهیچه های مجاری هوائی وتنگی این مجاری می شود.
پیشگیری:
هنگامیکه عامل محرک شناسایی شد،میزان تماس با آن باید به حداقل برسد.بعنوان مثال می توان کارگر را از یک قسمت به قسمت دیگر منتقل کرد. بهتر است قبل از بکارگیری کارگران از سلامت عملکرد سیستم تنفسی آنها اطمینان حاصل شود واین کار می بایست در فواصل زمانی معین نیز تکرار شود. محیط های شغلی باید به دقت تحت نظر قرار گیرند ومیزان تماس کارگران با مواد ایجاد کننده آلرژی شغلی به حداقل برسد.
افرادی که دچار آسم شغلی هستند باید برای پیگیری به پزشک مراجعه کنند. دربعضی موارد پیشگیری با بعضی داروهای خاص می تواند از عوارض مواد موجود در محیط کار بکاهد.
آسم شغلي، لزوماً به آلرژي بستگي ندارد
آسم شغلي، هميشه به واكنش‌هاي آلرژيك مربوط نمي‌شود. موادّ آلرژي زاي محيط كار كه اعصاب حسّي پشت گلو را تحريك مي‌كند، سبب بروز عوارض آسمي مي‌شود. بدين ترتيب، برخي از واكنش‌هاي محرّك ناشي از محيط شغلي روشن مي‌شود. به علاوه، بسياري از واكنش‌هاي آسمي مربوط به محيط كار هنوز شناخته نشده است، و در مراحل اوّليه تحقيق مي‌باشد.
خطر ابتلا به آسم در اشخاص آلرژيك بيشتر است
اشخاص مبتلا به آلرژي، بيشتر در معرض ابتلا به آسم شغلي مي‌باشند. اشخاصي كه آلرژي ندارند نيز ممكن است دچار آسم شغلي بشوند، امّا به نظر مي‌رسد شدّت علائم پس از دوره‌هاي طولاني مجاورت با مادّه محرّك در محلّ كار، روي دهد.
حمله ديررس آسم
حمله آسم ناشي از محيط كار، با حمله آسم در شرايط ديگر كمي تفاوت دارد. ممكن است نشانه‌ها چند دقيقه پس از قرار گرفتن در محيط كار روي دهد، و اغلب در چنين شرايطي، استفاده از يك برونكوديلاتاتور استنشاقي سودمند است. هرچند، براي واكنش ديررس آسم (بين چهار تا شش ساعت)، اثر برونكوديلاتاتورهاي استنشقاي زياد محسوس نيست. ممكن است واكنش‌هاي ديررس به علّت التهاب مجاري تنفّسي باشد، نه انقباض ماهيچه‌هاي اين مجاري، برونكوديلاتاتورهاي استنشاقي و تئوفيلين، موجب بهبودي اين واكنش‌هاي ديررس نمي‌شوند، امّا مصرف استروئيد در اين شرايط مؤثر است. استروئيدها قادر به از بين بردن خس خس سينه‌اي كه فوراً پس از مجاورت با موادّ محرّك محيط كار ايجاد مي‌شود، نيستند. ولي بايد دانست كه كرومولين سديم (اينتال) واكنش‌هاي فوري و واكنش‌هاي ديررس را كه بر اثر مجاورت با موادّ آلرژي زا يا محرّك محيط شغلي ايجاد شده باشد، برطرف مي‌سازد.
نوشتن سابقه شغلي و محيطي بسيار اهميّت دارد
هيچگونه آزمايش دقيقي كه بتواند بطور قطع علّت حمله آسم را در اثر مجاورت با موادّ محرّك يا موادّ آلرژي زاي محيط توجيه نمايد وجود ندارد. بنابراين، جمع‌آوري كليّه اطلاّعاتي كه بتواند پزشك را در تشخيص صحيح ياري دهد، اهميّت دارد. براي مثال، مواردي گزارش شده است كه استنشاق آرد جو كه در اثر وزش باد از آسياب به محلّ كار آورده شده، موجب بروز نشانه‌هاي آسم شده است، كه به موادّ آلرژي زاي موجود در محيط كار ارتباط ندارد. بنابراين، بايد به امكان مجاورت با موادّ محرّك صنعتي نزديك منزل يا محلّ كار توجّه شود. همچنين در صورت مجاورت با موادّ آلرژي زاي ديگر، از قبيل موادّ مورد استفاده در باغباني، عكاسي و نقاشي، بايد به پزشك اطّلاع داد، زيرا امكان دارد اين مشاغل سبب بروز نشانه‌هاي آسم شود. نشانه‌هاي آسم شغلي مي‌تواند فقط محدود به سرفه باشد. نشانه‌هاي ديگري كه اغلب در رابطه با آسم شغلي به وجود مي‌آيد، ممكن است شبيه علائم ديگر آلرژي مانند سرخي و خارش چشم (آماس ملتحمه چشم) گلو درد يا آبريزش بيني باشد.
آزمايش‌هاي دقيقي در مورد موادّ محرّك وجود ندارند
گاهي اوقات، آزمايش پوست يا خون (آزمايش RAST) مفيد هستند، امّا اغلب آزمايش خاصّي براي تشخيص موادّ آلرژي زا يا محرّك وجود ندارد. فقط چندين مادّه آلرژي زاي شغلي شناخته شده‌اند، كه براي آزمايش در دسترس قرار دارند.
آزمايش تنفّسي
ممكن است نتيجه آزمايش تنفّسي (اسپيرومتري) فردي كه مبتلا به آسم شغلي است، مانند ساير انواع آسم، طبيعي باشد. معمولاً اگر در هنگام بروز حمله آسم آزمايش اسپيرومتري انجام شود، كاستي عمل ريه ديده مي‌شود. اگر آزمايش تنفّسي بيمار، پس از استفاده از برونكوديلاتاتور استنشاقي بهبود يابد، نشانگر ابتلاي بيمار به آسم است. اگر نشانه‌ها به علّت واكنش‌هاي ديررس آسم باشد، معمولاً اثر بهبودي بخش برونكوديلاتاتورها ناچيز است؛ در چنين شرايطي براي بهبودي نشانه‌ها، يك دوره كوتاه مدّت استروئيد تجويز مي‌شود، و آزمايش تنفّسي مجددّا در يك روز ديگر انجام مي‌گيرد. اگر تماس با مادهّ محرّك در محيط كاري مدت زيادي به طول بينجامد (مثلاً چندين سال)، امكان دارد گرفتگي مجاري تنفسي باقي بماند. تشخيص آسم شغلي در مراحل اوّليه بسيار اهميّت دارد، زيرا پزشك مي‌تواند با انجام متناوب آزمايش تنفّسي، توصيه‌هاي مناسب به بيمار ارائه دهد.
آزمايش مجاري تنفّسي با مادّه محرّك محيط كار
يكي از روشهاي يافتن مادّه محرّك، استنشاق آن مادّه و آزمايش تنفسي بعد از چند ساعت است، كه به آن «آزمايش تحريك نايژه‌اي» مي‌گويند. البتّه اين آزمايش، بدون خطر نيست؛ زيرا مي‌تواند سبب كاهش شديد فعاليّت مجاري تنفسي برخي از بيماران شود. بنابراين انجام اين آزمايش بايد زير نظر يك متخصّص، كه امكانات لازم براي مقابله با هر گونه خطر احتمالي را در اختيار داشته باشد، انجام گيرد.
آزمايش تنفّسي (اسپيرومتري) معمولاً در اشخاص معتاد به سيگرا پائين‌تر از حدّ طبيعي است.
اعتياد به سيگار، تشخيص آسم شغلي را با اشكال مواجه مي‌كند، زيرا آزمايش تنفسي معتادان به سيگار، اغلب غيرطبيعي است. براي نمونه، آزمايش نايژه‌ها اغلب در اشخاص معتاد به سيگار پائين‌تر از معمول است. بديهي است كه نشانه‌هاي آسم شغلي با كشيدن سيگار وخيم‌تر مي‌شود.
شغل‌هائي كه مي‌تواند باعث ايجاد آسم شود
جدول شماره 27 بطور خلاصه، مشاغلي را كه مي‌توانند سبب بروز نشانه‌هاي آسم شوند نشان مي‌دهد. نشانه‌هايي كه ممكن است در مراكز صنعتي و همين‌طور در فروشگاه‌ها بروز كند، عبارتند از: (الف) نشانه‌هايي كه ممكن است در مكان‌هاي بسته بندي گوشت، در اثر گازي كه از تجزيه پوليمر كلوريد[1] پلاستيك (PVC) متصاعد مي‌شود، بروز كند (در هنگام بسته‌بندي گوشت، با استفاده از حرارت زياد، پلاستيك را مي‌برند و سر آن را مي‌چسبانند؛ (ب) نشانه‌هايي كه در اثر استنشاق آرد در نانوايي‌ها و قناديهايي كه تهويه مناسب ندارند، ايجاد مي‌شود؛ (ج) علائم و نشانه‌هايي كه هنگام كار با پنبه ايجاد مي‌شود، و علّت آن هنوز به درستي شناخته نشده است؛ و (د) نشانه‌هايي كه در اثر تماس با تولوئن شيميائي دي ايسوسيانات[2] (TDI) ايجاد مي‌شود.
تشخيص مادّه محرّك و روش اجتناب از آن
درمان آسم شغلي نيز مانند ساير موارد بيماري، اجتناب از تماس با مادّه محرّك است. رعايت اين موضوع براي جوامع صنعتي مشكل و پرهزينه است. با اين حال، كارفرمايان بايد خطر مجاورت با اين موادّ را به كارگران مبتلا به آسم گوشزد كنند. هنگامي كه خطر يك مادّه شيميايي يا موادّ ديگر تشخيص داده شد، كارفرما بايد امكانات خود را براي جلوگيري از خطر، به كار گيرد – براي مثال، روزنه‌هايي را كه به انتشار مادّه محرّك مي‌افزايد، كنترل كند. هنوز هيچ جايگزيني براي تهويه كامل به وجود نيامده است، همچنين وسيله‌اي كه تماس با موادّ محرّك را در حدّ قابل قبول نگاه دارد، شناخته نشده است. ماسكهاي صورت نيز مي‌توانند مفيد واقع شوند، امّا پوشيدن آنها راحت نيست و اغلب در ديد چشم و تنفّس، توليد اشكال مي‌كند.
تغيير شغل آسان نيست
كارگري كه مبتلا به آسم شغلي است، احتمالاً نمي‌تواند به راحتي شغل خود را تغيير دهد. زيرا علاوه بر مسائل و مشكلات اقتصادي، ممكن است تجربه شغلي او قابل اجرا در كارخانه‌هاي ديگر نباشد. بايد كوشش شود كه در اين موارد، روشهاي سنجيده‌اي به كار رود تا كارگر بتواند شغل خود را تغيير دهد. هنگامي كه اين كار ميّسر نباشد، پزشك بايد داروهاي پيشگيري را براي مقابله بيمار با موادّ محرّك تجويز كند. در صورت باقي ماندن بيمار در همان كارگاه بايد تمام دستورات پزشك به دقّت اجرا شود، و آزمايش تنفّسي بطور مرتّب انجام گيرد.
داروهاي منتخب آسم
تمام داروهاي آسم بايد در درمان آسم شغلي نيز مورد توجّه قرار گرفته شود كرومولين سديم (اينتال) براي برخي از بيماران، بهترين دارو است؛ زيرا موجب پيشگيري واكنش‌هاي فوري و همچنين عكس‌العمل‌هاي ديررس نسبت به موادّ محرّك شغلي مي‌شود، و بدون استروئيد است. ولي ممكن است اين دارو به تنهايي، براي كنترل نشانه‌هاي آسم كافي نباشد. داروهايي را كه مي‌توان جايگزين كرومولين كرد، عبارتند از: (الف) تئوفيلين – كه اگر براي گشاد نگاه داشتن مجاري تنفّسي بطور دائم مورد استفاده قرار گيرد، مي‌تواند واكنش‌هاي فوري آسم را نسبت به موادّ محرّك شغلي كنترل كند؛ ولي در واكنش‌هاي ديررس بي‌اثر است. (ب) بروكوديلاتاتورهاي استنشاقي- اگر پيش از ورود به محلّ كار مصرف شود، امكاندارد واكنش‌هاي فوري را كنترل كند، امّا موجب كنترل نشانه‌هاي ديررس نمي‌شود. (ج) داروهاي استنشاقي يا خوراكي استروئيدي- مي‌تواند مانع واكنش‌هاي ديررس آسم شود. امّا باعث پيشگيري عكس‌العمل‌هاي آني آسم نمي‌شود. تركيب تئوفيلين يا يك برونكوديلاتاتور استنشاقي همراه با استروئيدها براي كنترل واكنش‌هاي آني و ديررس، معمولاً براي جايگزيني كرومولين يا به همراه آن، مورد توجّه قرار دارد. همان‌طور كه گفته شد، استروئيدهاي خوراكي آخرين راه چاره هستند، و بايد آن را براي زماني كه تئوفيلين و برونكوديلاتاتورهاي شبه آدرنالين مؤثر واقع نمي‌شوند، ذخيره كرد.
اگر خطر باقي ماندن تنگي تنفسي وجود دارد، بهترين راه تغيير محيط شغلي است.
ادامه كار در محلي كه بطور وضوح باعث بروز نشانه‌هاي آسم مي‌شود، حتّي با وجود اقدامهاي احتياطي كه براي پيشگيري اعمال مي‌شود، خطر بسيار بزرگي در بردارد؛ در چنين شرايطي، ممكن است آسم نهايتاً به تنگي دائمي مجاري تنفسي منتهي شود. بنابراين شخص مبتلا به آسم شغلي بايد از تمام خطرات ناشي از محيط شغلي خود، اطّلاع داشته باشد. براساس آخرين پژوهشها، مناسب‌ترين راه چاره تغيير محيط كار است.
نظرات
آخرین اخبار
: قابل توجه بیمارانی که واکسن گیاهان تزریق می کنند...
1398-02-30 09:19:10قابل توجه کلیه افراد واکسنی لطفاً حتماً یک ساعت قب...
1396-11-04 18:07:13قابل توجه افرادی که واکسن تزریق می کنند افرادی که...
1396-11-04 17:22:43تماس با ما
شیراز ، خیابان زند ، روبروی دانشکده مهندسی 1 ساختمان پزشکی یاس ، طبقه چهارم ، مطب دکتر اکبری