آسم و بارداري
طبيعي است كه خطر آسم در دوران بارداري براي زنان، بيشتر از زمان قبل از آن است. بنابراين، تأثير بارداري بر آسم و بالعكس و درمان آسمان در اين دوره، اهميّت بسياري دارد.
تأثير بارداري بر آسم
طبق يك آمار تخميني، علائم آسم در يك سوم از زنان باردار مبتلا به آسم، در طي دوران بارداري بهبود مييابد؛ در يك سوم از بيماران تغيير نميكند، و در يك سوم بقيّه، اين علائم شديدتر ميشود. بيش از نيمي از زناني كه علائم آسم آنها در طي دوران اوّلين بارداري تشديد شده، احتمالاً در بارداريهاي بعدي نيز با همان علائم روبرو شدهاند. اغلب زناني كه نشانههاي آسم آنها در دوران بارداري شديدتر ميشود، كساني هستند كه مقابله با آسم آنها در دوران خارج از بارداري نيز مشكلتر ميشوند، در هنگام بارداري با نشانههاي بيشتري مواجه ميشوند. لازم به توضيح نيست كه در اين زمينه، استثنا نيز وجود دارد. بنابراين، هر بيمار مبتلا به اسم كه باردار ميشود، بايد همزمان تحت نظر پزشك متخصّص آسم و متخصّص زنان قرار گيرد.
اثر آسم بر بارداري
اثر آسم بر روي مادر و جنين، در تحقيقات پيشين، به روشني توضيح داده نشده بود. ولي مطالعات اخير نشان ميدهد كه بطور كلّي در مادراني كه آسم آنها به خوبي تحت كنترل و بدون پيچيدگي است، خطري براي مادر يا جنين وجود ندارد. البتّه هنوز پرسشهاي بسياري در اين زمينه، بدون پاسخ جنين وجود ندارد. البتّه هنوز پرسشهاي بسياري در اين زمينه، بدون پاسخ مانده است، مثلاً: (الف) آيا زنان مبتلا به آسم، كمي بيش از زنان عادي، دچار زايمان پيش از موعد ميشوند؟ (ب) آيا هيچ يك از عوارض ناشي از آسم بر سلامت جنين اثر ميگذارد؟ (ج) آيا آزمايشي وجود دارد كه پيش از تولّد، احتمال ابتلاي جنين به آسم را نشان دهد؟
داروهاي آسم در دوران بارداري
مقابله با آسم در دوران بارداري كمي با درمان آسم معمولي متفاوت است. البتّه بهتر است مقابله با آسم در اين دوران بدون دارو صورت گيرد. از آنجا كه معمولاً چنين چيزي ممكن نيست، برنامه داروئي بايد مورد تجديد نظر قرار گيرد تا از تأثير مثبت داروها اطمينان حاصل شود.
بايد اثرات مثبت داروهاي آسم با عوارض جانبي آنها در نظر گرفته شود. خوشبختانه، تجربه نشان داده است كه تاكنون، تئوفيلين و چندين برونكوديلاتاتور خوراكي و استنشاقي شبه آدرنالين، ميتوانند بدون تأثير زيانبخش بر جنين، مورد استفاده قرار گيرند. همچنين در دوران بارداري هنگامي كه چاره ديگري وجود نداشته باشد، مصرف استروئيدها مجاز است؛ مطالعات اخير نشان داده است كه با مصرف اين دارو هيچ گونه ناهنجاري مادرزادي در جنين به وجود نميآيد، و نگرانيهائي كه قبلاً در مورد ايجاد شكاف لب بالايي (لب شكري) وجود داشت، برطرف شده است.
در صورت لزوم، فقط داروهايي را بايد مورد استفاده قرار داد كه با دقّت انتخاب شدهاند، زيرا داروهاي نامناسب ميتوانند براي مادر و فرزند او خطرناك باشند.
تئوفيلين
اگر مقدار مصرف تئوفيلين در دوران بارداري به مقدار مناسب باشد، عوارض ناشي از آن بسيار نادر است. هنگامي كه مصرف داروهاي خوراكي براي كنترل آسم در دوران بارداري ضروري باشد، در بيشتر موارد تئوفيلين بايد در مرحله اوّل قرار گيرد. پيش از تجويز داروهاي ديگر، بايد ميزان تئوفيلين خون را اندازه گرفت تا اطمينان حاصل شود كه مقدار آن در خون به حدّ مطلوب رسيده است. در دوران بارداري بسيار اهميّت دارد كه مقدار مصرف تئوفيلين زياد بالا نباشد، زيرا ممكن است عوارضي مانند تهوّع، اسهال، و سردرد به همراه داشته باشد. همانطور كه گفته شد، هيچ استاندارد مشخّصي براي تئوفيلين وجود ندارد. مقدار مصرف اين دارو را بايد پزشك براي هر شخص تعيين كند. از مصرف فرآوردههاي تركيبي اين دارو، به خصوص در دوران بارداري، بايد اجتناب كرد . اين فرآوردهها غالباً حاوي تئوفيلين، افدرين، و يك مسكن (از قبيل فنوباربيتال يا هيدروكسيزان) است. از آنجا كه زنان باردار بايد حدّاقل داروي ممكن را مصرف كنند، بهتر آن است كه از فرآوردههايي كه حاوي تئوفيلين خالص هستند استفاده شود.
چون تئوفيلين پس از جذب، وارد شير مادر ميشود. مادران هنگام شير دادن به طفل بايد آگاه باشند كه در صورت مشاهده هر گونه حساسيّت در نوزاد، پزشك را آگاه سازند؛ زيرا ممكن است به تنظيم مقدار مصرف تئوفيلين يا تغيير دارو نياز باشد.
برونكودياتاتورهاي شبه آدرنالين
بايد دانست كه مصرف اين داروها چه به صورت خوراكي و چه به صورت استنشاقي براي استفاده در دوران بارداري تأئيد نشده است. و پزشك بايد هنگام تجويز، كليّه خطرات ناشي از عوارض جانبي آن را در نظر بگيرد. در هرحال، براي بازماندن مجاري تنفّسي بايد بر توصيههاي پزشك متخصّص در مورد مصرف اين داروها تكيه كرد.
تجربه نشان داده است كه برونكوديلاتاتورهاي استنشاقي در صورت لزوم در دوران بارداري بر ساير فرمهاي دارويي رجحان دارد. ميتوان گفت كه متاپروترنول (متاپرل يا آلوپنت) بر آلبوترول (پروونتيل يا ونتولين) مزيّت دارد، زيرا آلبوترول داروي جديدتري است. هر چند هيچ گزارش روشني در مورد عوارض ناشي از آلبوترول در اين دوران گزارش نشده است. برونكوديلاتاتورهاي استنشاقي در دوران بارداري بر نوع خوراكي آنها برتري دارند، زيرا مستقيماً بر مجاري تنفّسي اثر ميگذارند، و كمتر در بدن جذب ميشوند. همانطور كه مكرراً گفته شد، از دستگاه استنشاقي نبايد بيش از حدّ مجاز استفاده كرد.
جالب است كه بدانيد پزشكان متخصّص زنان و زايمان در سه ماهه آخر بارداري، براي پيشگيري از زايمان پيش از موعد، تربوتالين (برتين يا بريكانيل) به صورت قرص، تجويز ميكنند. بنابراين، در صورتي كه تئوفيلين به تنهايي مؤثر واقع نشود، ميتوان تربوتالين را به عنوان داروي تكميلي تجويز كرد.
كرومولين سديم
در مورد كرومولين سديم (اينتال) تحقيقاتي صورت نگرفته است تا بي خطر بودن آن را در دوران بارداري نشان دهد. به عنوان يك نظريه كلّي، بيشتر زنان باردار مبتلا به آسم توانستهاند با مصرف يكي از فرآوردههاي حاوي تئوفيلين بهبود يابند. تاكنون هيچ گزارشي در مورد بروز اختلال در وضعيّت نوزاد بيماراني كه كرومولين سديم مصرف كردهاند، ارائه نشده است. بنابراين، در مورد ادامه مصرف كرومولين سديم در دوران بارداري بايد بر تصميم پزشك تكيه كرد. البتّه چنين تصميمي بيخطر نيست، امّا با توجّه به عوارض محدودي كه در اثر استفاده از اين دارو گزارش شده است، به نظر ميرسد كه خطرات ناشي از آن اندك است.
آنچه اهميّت دارد اين است كه بيمار در دوران بارداري در تصميمگيري در مورد مصرف داروها با پزشك همكاري كند.
استروئيدها
همانگونه كه انتظار ميرود، استفاده از استروئيدها در دوران بارداري هميشه براي مادران، سبب نگراني عميق بوده است. پزشكان مايل نيستند استروئيد تجويز كنند، زيرا گاهي خطر نارسائيهاي مادرزادي در نوزاد، به ويژه كام شكافتگي[1] ، وجود دارد. از سوي ديگر، اگر آسم درمان نشود، ممكن است به كاهش اكسيژن در خون مادر منجر شود كه آن هم خطرناك است. بنابراين، هنگامي كه پژوهشهاي اخير نشان داد كه مصرف پردنيزون به مقدار ميانگين 8 ميليگرم در روز، عوارضي در نوزادان ايجاد نميكند، نگراني در مورد استفاده از اين داروهاي پراهميّت دردوران بارداري كاهش يافت.
زنان باردار كه استروئيد مصرف ميكنند بايد راهنماي استفاده از آن رادر نظر داشته باشند. استروئيد بايد آخرين داروي انتخابي در روند درمان دائمي باشد. تئوفيلين و برونكوديلاتاتورهاي شبه آدرنالين بايد به نحو احسن، مورد استفاده قرارگيرند، تا نيازي به مصرف استروئيد پيدا نشود. با اين حال، اگر مصرف استروئيد ضروري باشد، بايد به نحو احسن، ترجيحاً به صورت استنشاقي، يك روز در ميان – صبح زود- مورد مصرف قرار گيرد.
در حملههاي حاد آسم، اگر تئوفيلين وداروهاي برونكوديلاتاتور شبه آدرنالين مؤثر نباشند، بهتر است براي كنترل نشانههاي آسم، بطور موقّت از استروئيد استفاده شود. تصميمگيري در مورد استفاده از استروئيدها در دوران بارداري، براي پزشك بسيار دشوار است، امّا براي كنترل آسمهاي حاد، بهتر است به مصرف آن رأي داد.
تاكنون، هيچ اثر زيان بخشي بر روي جنين، به استروئيد استنشاقي بكلومتازون (ونسريل) نسبت داده نشده است. از آنجا كه استروئيدهاي استنشاقي، مستقيماً بر روي مجاري تنفّسي اثر ميگذارند و جذب آنها بر روي اندامهاي ديگر بدن اندك است، استفاده از آنها بر استروئيدهاي خوراكي ترجيح دارد.
احتقان بيني در دوران بارداري، از جمله عوارض شايعي است كه اغلب درمان آن ضروري نيست. با اين حال، اين عارضه در برخي از زنان به قدري شديد است كه قادر به تنفّس از راه بيني و خواب راحت نيستند. در چنين مواردي، داروهاي انتخابي عبارتند از: آنتيهيستامينها، همراه با داروهاي ضدّ احتقان يا بدون آنها و استروئيدهاي موضعي. با در دسترس قرار داشتن استروئيدهاي موضعي بيني، نياز به استروئيد خوراكي براي درمان احتقان بيني در دوران بارداري كاهش مييابد. چنانچه از يك استروئيد استنشاقي استفاده ميشود، بايد تا برطرف شدن ناراحتي از آن استفاده شود. بعد از آن ميتوان از داروهاي ديگر، از قبيل يك آنتي هيستامين با مقدار مصرف پايين استفاده كرد. لازم به توضيح نيست كه كليّه تصميماتي كه در اين زمينه اتّخاذ ميشود، بايد با مشورت پزشك انجام گيرد. بايد دانست كه مصرف هر گونه دارو در دوران بارداري، با احتمال خطر همراه است. پيش از استفاده از فرآوردههاي استنشاقي استروئيد، بايد موضوع را با پزشك در ميان گذاشت.
داروهاي آنتيهيستامين و ضدّ احتقان
بهتر است آنتيهيستامينها وداروهاي ضد احتقان، مانند ساير داروها، دردوران بارداري مورد استفاده قرار نگيرند. اگر مصرف اين گونه داروها ضروري باشد، بهتر است از فرآوردههايي استفاده كرد كه كاملاً شناخته شده باشند و تا حدّ امكان به مقدار كم مورد استفاده قرار گيرند.
چنانچه درمان احتقان بيني ضروري باشد، بهتر است از يك آنتيهيستامين با اثر كوتاه مدّت، مانند كلورفنيرامين (كلور – تريمتون)[2] استفاده شود. اگر اين دارو باعث خوابآلودگي شود و يا بطور مؤثر ناراحتي بيني را برطرف نكند، داروهاي ديگري كه گمان ميرود در دوران بارداري بيخطر باشند عبارتند از: تريپل نامين (پيري بنزامين)[3]، فنيرامين[4]، و دي فنيدرامين (بنادريل)[5]، بهتر است از داروي اخير، فقط براي درمان كهير و واكنشهاي آلرژيك استفاده كرد. از مصرف هيدروكسيزان (آتاراكس و ويستاريل)[6] و سيپرو هيپاتيدين (پرياكتين)[7] كه اغلب براي درمان كهير استفاده ميشوند، دردوران بارداري بايد خودداري كرد. بهتر است از مصرف برومفنيدرامين (برومفيد يا ديمتاپ)[8] بطور كلّي خودداري كرد، زيرا احتمال خطر وجود دارد.
در دوران بارداري بايد از مصرف اسپريهاي ضدّ احتقان بيني اجتناب كرد، اگرچه اين داروها در آغاز احتقان بيني را كاهش ميدهند، امّا استفاده مداوم از آنها ميتواند تأثير معكوس داشته باشد. به علاوه استفاده مداوم از اين دارو، باعث اشكال در ترك آن ميشود.
داروهاي خوراكي ضدّ احتقان از قبيل سودوفدرين (سودافد، آفرينول، و نوافد)[9] ، فنيل پروپانولامين (پروجست و اينتكس)، و فنيل افرين، فقط بايد با تجويز پزشك مصرف شوند، زيرا تحقيقاتي مبني بر بيخطر بودن آنها دردوران بارداري صورت نگرفته است.
در پارهاي موارد، مصرف يك داروي خوراكي ضدّ احتقان ضروري است، زيرا آنتيهيستامين، فقط آبريزش را تسكين ميدهد و ممكن است احتقان را برطرف نكند. در چنين شرايطي، انتخاب دارو و با توجّه به شرايط خاصّ بيمار، بايد فقط با نظر پزشك صورت گيرد.
داروهاي خلطآور
اين داروها، باعث خروج خلط توسّط سرفه ميشوند و در نتيجه، مجاري تنفّسي باز ميشوند. اگرچه استفاده از اين داروها مفيد به نظر ميرسد، امّا فايده آنها در درمان بيماري آسم، با فرآوردههايي كه امروزه در دسترس است، مورد سؤال است. بدين ترتيب، در دوران بارداري بايد از مصرف داروهاي خلطآور (به خصوص داروهاي يد دار) خودداري شود، زيرا مصرف اين انسداد مجاري تنفّسي جنين و در نتيجه مرگ او منتهي ميشود. از مصرف فرآوردههاي تئوفيلين حاوي يد (از قبيل كوادرينال)[10] نيز بايد خودداري كرد.
آنتيبيوتيكها
براي درمان عفونتهاي ميكروبي در دوران بارداري، از آنتيبيوتيكهاي خاصّي ميتوان استفاده كرد. مصرف پنيسيلين و مشتقّات آن از قبيل آمپيسيلين، در دوران بارداري مورد قبول است. اگر بيمار به پنيسيلين حساسيّت داشته باشد، به جاي آن با تأئيد پزشك متخصّص زنان، ميتوان از اريترومايسين استفاده كرد. از مصرف تتراسيكلين در دوران بارداري بايد خودداري كرد، زيرا بر رشد استخوانهاي كودك اثر ميگذارد و موجب تغيير رنگ و لكهدار شدن دندانهاي او ميشود. درمان عفونت در مراحل اوليّه ميتواند در پارهاي موارد، سبب كاهش خطر حمله آسم شود. چنانچهدر ترشحات بيني يا سينه، تغيير رنگي به وجود آيد (به خصوص زرد يا سبز) و يا اگر تب يا فشار در ناحيه سينوسها عارض شود، بايد پزشك را آگاه ساخت.
واكسنهاي ضدّ آلرژي
در دوران بارداري، ميتوان به مصرف واكسنهاي ضدّ آلرژي ادامه داد. مطالعات اخير نشان داده است كه ادامه استفاده از اين دارو، سبب افزايش ناهنجاري در نوزاد يا مادر نميشود. بيماراني كه از واكسنهاي ضدّ آلرژي استفاده ميكنند نبايد بر مقدار مصرف و يا غلظت آن بيفزايند. زيرا هنگامي كه مقدار مصرف اين واكسنها به تدريج افزايش مييابد، مانند زماني است كه شخص به تازگي مصرف اين واكسنها را آغاز كرده، خطر آنافيلاكسي (واكنش شديد آلرژيك) كمي بيشتر است. امكان دارد هنگام آنافيلاكسي، انقباض رحم روي دهد و در نتيجه، جنين سقط شود. بنابراين بهتر است در اين دوران تزريق واكسنهاي ضدّ آلرژي را آغاز نكرد، زيرا اثر بخشي دارو، مستلزم افزايش تدريجي مقدار آن است.
اگر واكسنهاي ضدّ آلرژي سبب بهبودي نشانههاي آلرژي يا آسم شده باشند، در دوران بارداري نيز ميتوان به مصرف آنها ادامه داد. بسيار اهميّت دارد كه پس از اطمينان از حاملگي، پزشك متخصّص آلرژي را آگاه كرد و نظر او را در مورد ادامه مصرف اين واكنسها جويا شد. چنانچه مصرف واكسنهاي ضدّ آلرژي نياز به داروهاي ديگر را كاهش ميدهد و نشانههاي آسم پس از شروع تزريقات، كمتر روي ميدهد، بايد ادامه مصرف آنها را در طي دوران بارداري مورد توجّه قرار داد.
داروهايي كه در دوران بارداري زيان آورند
اين داروها عبارتند از: تتراسيكلين، داروهاي يد دار، آسپرين و فرآوردههاي حاوي آسپرين براي اشخاصي كه به آسپرين و نيز آنتيهيستامين هيدروكسيزان، سيپروهپتادين، و برومفنيدرامين[11] حساسيّت دارند، تمام داروهاي ديگر بايد طبق نظر پزشك متخصص زنان و پزشك متخصّص آسم مصرف شوند.
درمان آسم بيماران باردار مانند بيماران عادي است. يكي از مشكلات پزشكان، در دسترس نبودن دفترچههاي راهنما در مورد داروهاي تأييد نشده براي زنان باردار است. مطمئناً اطّلاعات بيشتر در اين زمينه در سالهاي آينده به دست خواهد آمد. در اين فاصله، بهترين روش، انجام رهنمودهاي پزشك در مورد داروهايي است كه چندين سال مورد آزمايش قرار گرفتهاند.
داروهاي ضدّ آسم كه در دوران بارداري زيان آورند.
* تتراسيكلين – موجب لكه دار شدن دائمي دندانهاي نوزاد ميشود.
* داروهاي يد دار – (در بعضي از داروهاي آسم به عنوان خلطآور استفاده ميشود) باعث بروز گواتر در نوزاد ميشود.
* هيدروكسيزان (آتاراكس و ويستاريل)
* آسپرين و رنگ زرد تارترازين – براي بيماراني كه به اين فرآوردهها حسّاسيت دارند.
کهیر در حاملگی
خوشبختانه کهیر دخالتی در نازایی - طول مدت حاملگی- ناهنجاری جنین - نارس شدن نوزاد ندارد موجب شروع زودرس یا دیر رس زایمان هم نمی شود وهمچنین در میزان شیر دهی هم نقشی ندارد
هر نوع کهیری در خانم حامله می تواند رخ دهد وسیر هردو عادی طی می شود هرچند نوعی درماتوز خاص حاملگی است که خود ایمن و وابسته به پروژسترون می باشد (درغیر حاملگی با قرص جلوگیری بدتر میشود وهمچنین قبل ازپریود) نوعی دیگر که در تشخیص افتراقی کهیر است که هرچند خارش دارد وپاپول وپلاگ های هستند روی خطوط استرایا های شکم موارد بسیار نادری هم از کهیر فقط در حاملگی متوالی گزارش شده است
پنجاه درصد کهیر در حاملگی نا شناخته وبقیه مربوط به غذا ها –داروها –گزش حشرات وعفونت ها می باشد وهمچنین کهیر فیزیکال می تواند در حاملگی رخ نماید موارد پیشگیری مثل غیر حامله بایستی رعایت شود
آنژیوادم در حاملگی
تیپ 3آنزیوادم که بیشتر در خانم ها است می توانددر حاملگی بیشتر پیش اید در خانم ها مصرف داروی ضد بار داری موجب تیپ 3آنژیوادم می شود نوع اکتسابی ناشی از دارو مهار گر آنژیوتنسین یا لنفومای نوع سلول ب درحاملگی گزارش شده ضربه حین زایمان سخت می تواند در فرد حامله مشکل ایجاد کند وپروفیلاکسی با پلاسمای تازه توصیه می گردد حاملگی دلیل بر بدتر شدن آنزیوادم نیست .
زایمان طبیعی نرمال هم دلیلی بر حمله این تورم(آنژیوادم) نیست مگر زایمان با فورسپس ویا جراحی پروفیلاکسی پلاسما می خواهد البته در جراحی بی حسی اسپینال توصیه میشود تا حنجره تورم پیدا نکند
فرم خالص پلاسمای مهارگر سی وان پلاسمای معمولی در حاملگی مورد دارد ولی دانازول –تراناگزامیک اسید-آمینو کاپروییک اسید-ای کاتی بنت_ای کا لان تاید- همگی در حاملگی ممنوع هستند
آنتی هیستامین ها در حاملگی
داروهای که مطالعات در انسان ثابت شدهاند هیچ مشکلی ندارند کلاس آ گویند که هیچ انتی هیستامینی اینگونه نیست
اگر مطالعات حیوانی صدردصد بی خطر ولی مطالعات انسانی یا خطری تایید نکرده واگر در حیوان خطری بوده ولی در انسان گزارشی نشده از مطالعات کلاس ب گویند که درنسل اول انتی هیستامین ها کلرفنرامین ودکس کلرفنرامین وسیپروهپتادین وتریپلن آمین ازنسل جدید یا دوم می توان از سی تی ری زین ولوراتادین ولووسیتریزین نام می برند داروی سین گول ایر(منتولوکاست) هم در این دسته است .
اگر مطالعات حیوانی خطرناک بودن دارو قطعی کند کلاس سی است که با هشدار جدی ودر صورت اضطرار میتوان به خانم حامله داد مثل فکسوفنادین ودس لوراتادین وزیلوتن وهیدروکسی زین وپرومتازین که بطور معمولی در حاملگی ممنوع می دانیم
کلاس د وایکس که دارو هایی فوق العاده خطرناک هستند درافراد غیر حامله هم جای بحث دارند وخوشبختانه نیازی هم به انها نخواهد شد .
استیرویید (کورتن) در حاملگی برایر کوتاه مدت کاملا بدون خطر هستند ودیابت حاملگی یا فشار خون حاملگی(مسمومیت ) ایجاد نمی کند .ان موضوع لب شکری وشکاف کام نوزاد شدن هم مدت ها ست که تایید نشده وجای نگرانی ندارد
برای کمک به جنین (نوزاد تازه متولد شده) همه انتی هیستامین ها از سه روز قبل از زایمان قطع گردد .
برای شیر دهی سیتیریزین ولوراتادین کاملا بی خطر هستند.
[1] -
Cleft Palate شكافتگي مادرزادي خط مياني سقف دهاني
[2] -( Chlorpheniramine (Chlor- Trimeton
[3] - (Tripelennamine(Pyribenzamine
[5] - (Diphenhydramine(Benadryl
[6] - (Hydroxyzine (Atarax and Vistaril
[7] - (Cyprohepatidine(Periactin
[8] - (Brompheniramine (Bromfed or Dimetapp
[9] - (Pseudoephedrine(Sudafed, Afrinol,and Novafed