اهداف:
آشنایی با اثرخودگویی ها درایجاد احساس خشم.
شناختن خودگویی های فرد در هنگام خشم.
مراحل کار:
1-به گروه های 4نفری تقسیم شوید.
2- خاطره یا موضوعی که هنوز هم احساس خشم در شما ایجاد می کند، به ذهن بیاورید.سعی کنید تمام جزییات را به یاد آورید. این کار را تا جایی ادامه دهید که احساسی مشابه همان احساس خشم را درشما به وجود آید.
3-آن چه که از فکرتان می گذرد(آن چه که به خود می گویید)،بنویسید.
4-هریک ازاعضای گروه ،یکی ازافکارخود را درگروه مطرح کرده وکل گروه در مورد آن بحث کند.هریک ازاعضای گروه نظرخودراراجع به آن فکربگوید.هریک ازاعضا بگوید که اگردر آن شرایط قرارداشت ،چگونه فکر می کردوچه احساسی داشت؟
5-یکی دیگر ازافکارخودراانتخاب کرده وحدس بزنید که اگردیگران درآن موقعیت قرار داشتند،آیا همین طورفکرمی کردند؟چرا؟چه فکردیگری می کردند؟
نتیجه گیری:
چه کارکردیم؟
چرا؟
چه احساسی داشتید؟
اهداف:
شناختن انواع واکنش هایی که درهنگام خشم ابراز می شود.
تعیین واکنش های سازگارانه درهنگام خشم.
مراحل کار:
1-به گروه های سه نفری تقسیم شوید.هریک خاطره ای از زمانیکه به شدت عصبانی شده بودید ،بیان کنید وبگویید که در آن زمان چه رفتاری نشان دادید؟
2-هرگروه لیستی از انواع واکنش های ممکن درهنگام خشم راتهیه کند.
3-دربرگه ی شماره ی3،لیست فوق را به دو گروه واکنش های سازگارانه وواکنش های ناسازگارانه تقسیم کنید.
4-علت جای دادن هررفتاردرطبقه ی مربوطه را مورد بحث قرار دهید.
5-نتایج را در گروه بزرگ ارائه کنید.
نتیجه گیری:
چه کارکردیم؟
چرا؟
چه احساسی داشتید؟
شیوه های ابراز خشم
افراد هنگام احساس خشم به اشکال گوناگونی رفتار می کنند.به مثال زیرتوجه کنید:
آقای شایسته چند ماهی است که دریک محل جدیدکار می کند.یک روز کارفرما اورا احضارکرده وبه خاطراهمال در کاری توبیخ می کند.آقای شایسته مطمئن است که این کارراخوب انجام داده است،ولی رئیس اش حتی حاضرنیست حرف های اورا بشنود.اوشدیدا عصبانی است وبه طرز ناشایستی با آقای شایسته صحبت می کند.
به نظرشماآقای شایسته چه رفتارهایی ممکن است نشان دهد؟هرچه را که به نظرتان می رسد بنویسید:
الف)...............................................................................................
ب).................................................................................................
ج)..................................................................................................
د)...................................................................................................
الف)برخی افرادهنگام خشم، سعی می کنند آن را نشان ندهند.آن ها به شدت رفتار خودرا کنترل کرده وهیچ علامتی ازعصبانیت نشان نمی دهند .گفته می شود که این افراد خشم خودرا می خورند.درمثال قبلی ،کدام یک ازرفتارهای آقای شایسته دراین گروه قرارمی گیرند؟
.....................................................................................................فکرمی کنید این شیوه چه عواقبی دارد؟
.....................................................................................................
پیامدهای مثبت پیامدهای منفی
ب)برخی افرادهنگام احساس خشم ،رفتارهای پرخاشگرانه ای ازخود نشان می دهند.برای مثال باصدای بلند داد می زنند،ناسزا می گویند،دیگران را کتک می زنند یاوسایلی راپرت کرده یا می شکنند.به عبارت دیگر،بارفتارخود به نحوی به دیگران یاوسایل آسیب می رسانند.
درمثال قبلی ،کدام یک از رفتارهای آقای شایسته دراین گروه قرار می گیرد؟
....................................................................................................رفتارهای پرخاشگرانه چه عواقبی در پی دارد؟
پیامدهای مثبت پیامدهای منفی
................................... ........................................
اگربه مثال آقای شایسته دقت کنید،متوجه خواهید شد که گاهی ما رفتارهای پرخاشگرانه ی خودرا به طور مستقیم نشان نمی دهیم. یعنی به ظاهر هیچ رفتارپرخاشگرانه ای انجام نداده ایم،درحالی که به هرحال به طریق غیر مستقیمی به فردآسیب می رسانیم.به چنین رفتارهایی ،رفتارهای( پرخاشگرانه منفعل) می گویند،مثلا اگرآقای شایسته عکس العمل تندی نشان ندهد،ولی درکار خود کوتاهی کرده یا مراقبت لازم را از ابزار ووسایل کارش به عمل نیاورد، چنین رفتاری نشان داده است.
ج) برخی افراد علی رغم احساس خشم ،کاری نمی کنند که به فرد مقابل آسیب برسانند،ولی احساس خودرا نشان داده وخواسته خود را ابراز می کنند. به این رفتارها، رفتارهای (قاطعانه) می گویند.رفتارها قاطعانه ،رفتارهایی هستند که فرد با ستفاده از آن ها احساس وخواسته خود را ابراز می کند،بدون اینکه به حقوق دیگران لطمه ای بزند.درمثال آقای شایسته ،کدام یک از موارد جزء این دسته ازرفتارها قرارمی گیرد؟
...................................................................................................
به نظرشما عواقب رفتار قاطعانه چیست؟
پیامدهای مثبت پیامدهای منفی
..................... ......................
..................... ......................
..................... ......................
..................... ......................
گفته می شود دراکثرمواقع ،رفتارهای قاطعانه،سازگارترین رفتارها درهنگام احساس خشم می باشد.
اهداف:
تعیین نگرش های نادرست نسبت به خشم وخشونت.
تغییر نگرش های نادرست نسبت به خشم وخشونت.
مراحل کار:
1- به گروههای سه نفری تقسیم شوید.
2-هر یک از اعضای گروه نظر خود را در مورد درست یا نادرست بودن هر یک از جملات نوشته شده روی برگه ی شماره 4بگوید . درباره آن بحث کرده ودر نهایت نظر گروه درمورد هرجمله را به وسیله رأی گیری تعیین کنید وبنویسد.
3-نتایج گروه خود را درگروه بزرگ اعلام کنید.
4- به پاسخ های درست درمورد جملات گوش فرادهید.
نتیجه گیری:
چه کار کنیم؟
چرا؟
چه احساسی داشتید؟
اهداف:
شناخت کارایی روش آرام سازی درکاهش خشم.
آشنایی با روش تنفس کنترل شده.
یادگیری نحوه ی استفاده ازروش تنفس کنترل شده.
مراحل کار:
1- در گروه بزرگ بمانید.
2- خاطره یا موضوعی که هنوز هم احساس خشم در شما ایجاد می کند،به ذهن بیاورید. سعی کنید تمام جزئیات را به یاد آورید.آن چه که درآن شرایط به خود می گفتید،یادآوری کنید.این کارراتا جایی ادامه دهید که باز هم مشابه همان احساس درشمابه وجود آید.
3-تمرین آرام سازی را همان طورکه مدرس میگوید،انجام دهید.
4-به تفاوت احساسی که دارید باحالت قبلی توجه کنید.
5-برگه ی شماره ی 5به شماکمک خواهد کرد که درمنزل نیزاین تمرین را انجام دهید.
نتیجه گیری:
چه کارکردیم؟
چرا؟
چه احساسی داشتید؟
شیوه های عملی برای کنترل خشم
الف) آرام سازی
درمورد تنفس عمیق قبلا مطالبی رایاد گرفتید.این شیوه یکی از انواع تکنیک های آرام سازی است. شما میتوانید ازهریک ازتکنیک های آرام سازی که بخواهید،استفاده کنید. تمرین یوگا،تمرکز ذهن و...می توانند مفید باشند.
ب)تغییرخودگویی های منفی
قبلا دیدیم که تفسیرما از موقعیت و آن چه که به خود میگوییم، می تواند باعث خشم یا آرامش ما شود.بنابراین هنگام خشم به آن چه که به خود می گویید،توجه کنید.بیندیشید که آیا می توان به نوع دیگری به موضوع نگاه کرد؟ به مثال های زیر توجه کنید:
افتضاح است وحشتناک است......................... خیلی بد شد.حق دارم ناراحت باشم،ولی دنیا به آخرنرسیده.
همیشه همین طوراست. هیچ وقت ملاحظه مرا نمیکند.اصلا به فکر من نیست....................................................رفتاربدی داشت .می توانست بیش تر حال مرا رعایت کند.
مخصوصا این کار را کرد می خواهد مرا خراب کند. ازمن متنفر است.......................................................... معلوم نیست چرا این کار را کرده.شایدهم تصادفی باشد.درست است که رفتاربدی داشت،ولی رفتاراوبا همه همین طوراست
باید داد بزنم تا حساب ببرد.اگر چیزی نگویم،فکر می کند نفهمیده ام. ...........................................باید به اونشان بدهم که ناراحت شده ام،ولی نه با داد زدن.می توانم منطقی با اوصحبت کنم وحرف هایم را بزنم.
ج)حل مشکل
گاهی علت خشم ما یک موضوع واقعی است و خشم واکنشی طبیعی نسبت به آن می باشد.ولی اگرتسلیم خشم خود شویم،ممکن است رفتارهایی انجام دهیم که مشکل را پیچیده ترکند.به مثال زیرتوجه کنید:
خانم ملکی سه فرزند دارد.همسراوازدواج مجدد کرده،به او وبچه هایش رسیدگی نمی کند.به تازگی خانم ملکی متوجه شده که دختر14ساله اش بایک پسر25ساله دوست شده است.او به شدت از این موضوع عصبانی شده است.آنها به قدری مشکل دارند که وی توانایی یک مشکل دیگر را ندارد. ولی اگر بخواهد فقط براساس خشم خود عمل کند، مسلما مشکل حادترخواهد شد.مهارت حل مساله،یافتن بهترین راه حل برای رفع چنین مشکلاتی است.
د) ایجاد تغییر درمحیط
گاهی عوامل موجود درمحیط برمیزان خشم ما تاثیر دارند.پس اگرعصبانی هستید،سعی کنید برخی عوامل محیط را تغییردهید،مثلا برای کاهش سروصدا،تلویزیون یا رادیو را خاموش کنید،نور را تنظیم کنید واطراف خود را مرتب نمایید.
گاهی نیز ترک موقعیت موثرمی باشد.به خصوص اگراحتمال می دهید که ادامه ی حضورشما درآن محیط ممکن است باعث درگیری شود،می توانید محیط را ترک کنید.
ه)خشم خود را به شیوه ای سازگارانه ابراز کنید.
یکی دیگرازشیوه هایی درکاهش خشم بسیار موثراست،ابرازقاطعانه ی خشم می باشد.
کنترل خشم به این معنی نیست که اصلا خشم خود را نشان ندهید،بلکه شامل ابراز خشم به شیوه ای سازگارانه است.رفتار قاطعانه (جرات مندانه)،رفتاری است که شما به وسیله ی آن می توانید،بدون انجام رفتارهای پرخاشگرانه، به دیگران نشان دهید که از آن ها رنجیده یا عصبانی شده اید.
اهداف:
کسب توانایی کنترل خشم درموقعیت های مختلف.
مراحل کار:
1-به گروه های چهارنفری تقسیم شوید.
2-درهرگروه دونفرداوطلب ایفای نقش نموده و یکی ازسناریوهای برگه ی شماره ی 6 را اجرا کنید.بکوشید ازروش هایی که یاد گرفته اید،برای کنترل خشم خود استفاده کنید. بقیه ی اعضای گروه آن ها را مشاهده کرده وبه آن ها بازخورد دهند.
3-دونفری بعدی ،یکی دیگر ازسناریوهای برگه ی شماره 6 را اجرا کرده و بقیه به آن ها بازخورد دهند.
4-درگروه های کوچک،درمورد خودگویی های منفی که باعث ایجاد خشم می شود،بحث کنید.
5-اگردرمورد اجرای روش های کنترل خشم مشکلی داشتید،آن رادر گروه بزرگ مطرح کنید.
نتیجه گیری:
چه کارکردیم؟
چرا؟
چه احساسی داشتید؟
برگه ی شماره ی 1
چه حس هایی دارید؟ نمره گذاری براساس ترتیب ظهور
............................. ..........................................
............................. ...........................................
............................. ..........................................
............................. ...........................................
............................. ..........................................
............................. ...........................................
............................. ..........................................
............................. ...........................................
برگه ی شماره ی 2
1-چه کسانی بیش ترازبقیه باعث عصبانی شدن شما می شوند؟
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
2-درچه زمان هایی بیش تراحتمال دارد که عصبانی شوید؟
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
3- چه شرایطی بیش تر باعث عصبانیت شما می شود؟
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
برگه ی شماره ی 3
واکنش های سازگارانه در هنگام خشم واکنش های ناسازگارانه درهنگام خشم
........................................... ............................................
........................................... ............................................
........................................... ............................................
........................................... ............................................
برگه ی شماره ی4
اکثررفتارهای خشونت آمیزبراثرجنون آنی رخ می دهد.
ساختارخانواده نقش مهمی درمیزان خشونت افراد دارد.
اکثرجنایت های خشونت آمیز تحت تاثیر الکل یا مواد مخدر روی می دهد.
اغلب قتل هابه خاطرپول است.
معمولا خشونت،ناشی ازناتوانی درکنترل خشم است.
خشونت،به خصوص در مردان،پاسخ طبیعی وغریزی به احساس خشم است.
احتمال بروز خشونت در خانواده های فقیر بیش تر است.
برگه ی شماره ی 5
1-سعی کنید یک اتاق ساکت وجایی راحت برای نشستن پیدا کنید.
اگرچنین شرایطی وجود ندارد مهم نیست.سعی کنید تا جایی که می توانید مکان راحتی بیایید.
2-دریک وضعیت راحت بنشینید.دست ها وپاها ی تان را به صورت آزادقراردهید.دست ها ویا پاهای تان روی هم دیگر قرارگیرند.دست های تان را به وضعیتی راحت روی شکم خود بگذارید.
3- ازطریق بینی خود عمل(دم) را انجام داده وتا4 بشمارید.دراین شرایط شکم خود را با هوا پرکنید،به طوری که دست ها ی تان که روی شکم قراردارد،بالا بیاید.نباید ریه های تان رامنبسط کنید.
4-درحالی که از1 تا6 می شمارید،عمل بازدم را ازطریق دهان انجام داده و هوا را خارج کنید.
5-برای آرام شدن، این مراحل را 10 بار انجام دهید.وقتی می خواهید تنفس عمیق را به عنوان یک تمرین روزانه انجام دهید،می توانید آن را 10 تا15 دقیقه طول دهید.
برگه ی شماره ی6
برادرتان اتومبیل شما را قرض گرفته بود پس می آورد.صبح روز بعد که می خواستید با عجله سرکار بروید،در بین راه ماشین ازحرکت باز می ماند ومتوجه می شوید که اتومبیل بنزین ندارد.برادرتان نیز دراتومبیل باشماست.
مبلغی پول که اصلا رویش حساب نمی کردید به دست تان رسیده است. با توجه به اینکه دادن این پول غیر منتظره بوده و هیچ حسابی روی آن نمی کردید،خوشحال شده وتصمیم می گیریدبا آن قسمتی از بدهی های خود را بپردازید.ولی به محض اینکه موضوع را به همسرتان می گویید او اصرار می کند که باید از آن برای تعویض مبلمان منزل استفاده کنید. به نظر شما مبل های تان خیلی مناسب بوده و هیچ نیازی به تغییر آنها نیست،ضمنا قبلا نیز چنین موضوعی مطرح نبود. هر قدر می خواهید او را قانع کنید قبول نمیکند.
به تازگی در محلی شروع به کار کرده اید وتمام سعی خود را می کنید که توانایی خود را در این کار نشان دهید. کارفرمای تان غیر مترقبه شما را احضار کرده و از کارتان ایراد می گیرد. او به شما می گوید که کارتان آشغال است وبه هیچ دردی نمی خورد.او شدیدا عصبانی است و پیش دیگران با شما به تندی صحبت می کند.شما عصبانی شده اید.
روزسختی را گذرانده اید وبسیار خسته هستید،چند شب گذشته را نیز به علت بیماری فرزندتان نخوابیده اید.اکنون حال او بهتر است وکار شما نیز در محل کار تمام شده است.تصمیم می گیرید به محض رسیدن به منزل تمام روز را استراحت کنید که همسرتان تلفنی اطلاع می دهد برای شام مهمان دارید.