آسم و حاملگی (1)
آسم و آلرژی چه تاثیری روی حاملگی دارند؟
آسم شایعترین و جدی ترین بیماری است که روی حاملگی تاثیر می گذارد. در حقیقت، تقریباً 7 درصد از خانم های باردار، به آسم مبتلا هستند.
آسم کنترل شده برای مادر و جنین خطری ندارد، در حالی که آسم کنترل نشده ممکن است عوارض خطرناکی داشته باشد.
عوارض آسم کنترل نشده در مادر:
- افزایش فشارخون؛
- مسمومیت حاملگی (پراکلامپسی)؛
- زایمان زودرس؛
- مرگ مادر (به ندرت)
عوارض آسم کنترل نشده در جنین:
- افزایش موارد مرده زایی؛
- اختلال در رشد جنین؛
- وزن پایین نوزاد در زمان تولد؛
- تولد نوزاد نارس؛
- مشکلات هنگام تولد
در صورتی آسم، کنترل شده تلقی می شود که مادر:
- سرفه، تنگی نفس و خس خس سینه نداشته باشد؛
- فعالیت طبیعی بدون علائم آسم داشته باشد؛
- شب ها به راحتی بخوابد و به علت علائم آسم از خواب بیدار نشود؛
- کارکرد ریوی طبیعی یا نزدیک به طبیعی داشته باشد.
بنابراین، بیماری آسم مانعی برای بارداری محسوب نمی شود؛ زیرا درمان های کنترل آسم بر تکامل جنین تاثیری ندارد و باعث سقط های خودبه خودی و یا نقایص مادرزادی در جنین نمی شوند. در نتیجه، اغلب خانم های باردار مبتلا به آسم و یا آلرژی با رعایت اصول صحیح و درمان های توصیه شده از طرف پزشک و یا پزشکان مربوط، می توانند با آسم و اثرات آن در دوره بارداری کنار بیایند.
آسم چیست و چه علائمی دارد؟
آسم یک بیماری تنفسی است که با انسداد راه های هوایی در ریه ها مشخص شده و سبب انقباض (اسپاسم) عضله های صاف اطراف برونش، تجمع ترشحات مخاطی و تورم در دیواره راه های هوایی به دنبال التهاب می شود. بر خلاف افراد مبتلا به آمفیزم که دارای تخریب غیرقابل برگشت در سلول های ریوی هستند، در بیماران مبتلا به آسم، انسداد راه های هوایی با درمان های جدی قابل برگشت است.
اغلب مبتلایان به آسم از احساس تنگی نفس، خس خس سینه، تنفس های کوتاه، احساس درد در قفسه سینه و نیز سرفه شکایت می کنند. به طور معمول، علائم آسم به دنبال مواجهه با مواد حساسیت زایی نظیر گرده گیاهان، کپک، اجزای بدن حیوانات، مایت های موجود در گرد و غبار منزل، سوسک های حمام و همچنین به دنبال تماس با عوامل محیطی نظیر ورزش، هوای سرد، عفونت و استرس شعله ور می شود.
وقوع حمله های آسم در خانم های باردار با کاهش اکسیژن مورد نیاز جنین، سبب آسیب وی می شود.
بنابراین، جلوگیری از حمله های آسم در دوران بارداری و یا در هنگام زایمان اهمیت فراوانی دارد.
برخی از راه های پیشگیری از حمله های آسم عبارتند از:
- کنترل محیط اطراف: جلوگیری از مواجهه با عوامل شعله ور کننده آسم، نظیر مواد حساسیت زای موجود در محیط، هیجانات روحی و استرس ها به عنوان اولین اقدام درمانی آسم در دوران بارداری است.
- تنظیم یک برنامه منظم: مراجعه به پزشک و استفاده از داروهای مورد نیاز در دوران بارداری و هنگام زایمان اهمیت دارد.
- عدم استعمال دخانیات: نوزاد داخل رحمی در صورتی که در معرض دود سیگار موجود در محیط قرار گیرد، دچار عوارض خطرناکی خواهد شد. ثابت شده است شیرخوارانی که مادران آنها در دوران بارداری و پس از آن سیگار می کشند سه مرتبه بیشتر از سایر شیرخواران دچار سندرم مرگ ناگهانی شیرخوار می شوند.
همچنین احتمال وقوع حمله های آسم در مادران باردار سیگاری در تمام دوران بارداری بسیار بیشتر از سایر بیماران مبتلا به آسم است.
با استعمال دخانیات، ذخیره اکسیژن جنین به شدت کاهش می یابد و در صورتی که قبلاً خون جنین دارای مقادیر زیادی از گاز منواکسیدکربن (به دلیل استعمال دخانیات) باشد، این کاهش شدیدتر خواهد شد.
مشخص شده است که به ازای استعمال هر پاکت سیگار، وزن نوزاد به طور متوسط 120 گرم کاهش خواهد یافت.
- کنترل و پیشگیری از عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی: عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی به ویژه ویروسی احتمالاً شایعترین علت شعله ور کننده آسم شدید دوران بارداری است.
- ورزش در دوران بارداری: اسپاسم راه های تنفسی به دنبال ورزش های شدید در دوران بارداری شایع بوده و حدود 30 الی 60 دقیقه طول می کشد.
- خانم های باردار مبتلا به آسم بایستی تحت نظارت ویژه پزشکان مربوط ورزش کنند.
به روش های زیر می توان از اسپاسم راه های تنفسی در جریان ورزش پیشگیری کرد:
- دریافت دارو قبل از شروع ورزش
- استفاده از ماسک برای پوشاندن دهان و بینی به هنگام ورزش در هوای سرد به منظور جلوگیری از اتلاف گرما و رطوبت
- انجام ورزش های نرمشی که با حرکات آرام و گرم کردن بدن همراه هستند.
بارداری چه تأثیری روی آسم دارد؟
زمانی که خانم های مبتلا به آسم، باردار می شوند، بیماری در 1/3 از آنها بهبود می یابد؛ در حالی که در 1/3 دیگر آسم شدت یافته و در 1/3 بقیه بدون تغییر باقی می ماند.
اگر چه نتیجه مطالعات انجام شده در این زمینه بسیار متفاوتند، ولی اغلب آنها علائم مشابهی را ذکر می کنند.
- آسم خفیف در اغلب خانم های باردار مبتلا، بهبود یافته ولی آسم شدید، شدت می یابد.
- در برخی از موارد، تغییر شدت آسم با زایمان بی خطر همراه است.
- شدت آسم (در اغلب موارد) بین هفته های 24 تا 36 بارداری افزایش یافته و سپس بین هفته های 36 تا 40 تخفیف می یابد. بنابراین، فقط در صد کمی از بیماران (10% یا کمتر) به هنگام زایمان علامت دار خواهند بود.
- تغییرات حاصل از آسم دوران بارداری، معمولاً 3 ماه پس از زایمان به حالت اولیه (قبل از بارداری) برمی گردد.
بارداری به طرق مختلف روی مبتلایان به آسم تأثیر می گذارد. تغیرات هورمونی ایجاد شده در دوران بارداری، بر روی ریه ها، بینی و سینوس ها اثر می گذارد. به عنوان مثال:
ـ افزایش میزان هورمون استروژن باعث پرخونی رگ های کوچک بینی شده و منجر به گرفتگی بینی، به ویژه در سه ماهه سوم بارداری می شود.
ـ افزایش میزان پروژسترون باعث احساس تنگی نفس می شود.
این عوامل ممکن است با سایر محرک های آسم و آلرژی همراه شده یا به آن ها اضافه شوند.
وسایل ارزیابی دستگاه تنفسی بیمار
استفاده از این ابزار برای ارزیابی میزان انسداد راه های هوایی در بیماران مبتلا به آسم ضروری است، زیرا با تخمین شدت آسم و تغییر در مقدار و نوع داروها می توان آسم را کنترل نمود.
این ابزار عبارتند از:
- دستگاه اسپیرومتری که برای سنجش میزان کارکرد ریوی به کار می رود.
- دستگاه پیک فلومتری که به کمک آن می توان مقدار حداکثر جریان بازدمی را اندازه گیری نمود. از این دستگاه می توان روزانه و در منزل استفاده کرد و به ویژه برای افرادی که روزانه دارو مصرف می کنند، مفید است.
میزان کارکرد ریوی در زمان بارداری تغییر نمی کند. هدف از درمان، تلاش در جهت حفظ و نگهداری کارکرد ریوی در حد طبیعی و یا نزدیک به طبیعی است.
روش های ارزیابی و کنترل جنین
در خانم های باردار مبتلا به آسم، روش ها و دفعات ارزیابی جنین، به سن بارداری و عوامل خطرزای مادر بستگی دارد.
- سونوگرافی (اولتراسوند): در سه ماهه اول بارداری در تعیین سن تقریبی جنین به ما کمک می کند و در صورت وجود احتمال خطر رشد جنین، می توان در ماه های بعد نیز به طور مکرر از آن استفاده نمود.
- کنترل الکترونیکی قلب جنین: انجام آزمون هایی مانند contraction Stress و یا non stress و سونوگرافی در سه ماهه سوم به ارزیابی وضعیت جنین کمک می کند.
- نمودار لگد (kick) روزانه جنین: تهیه این نمودار به منظور ارزیابی فعالیت جنین به کار می رود.
مادر در مواقعی که جنین حرکت کرده و یا لگد می زند آن را احساس نموده و ثبت می کند. سپس این جداول برای بررسی الگوی فعالیت جنین با هم مقایسه می شوند.
در صورت تشدید علائم آسم در اواخر بارداری، تکرار این آزمایش ها در فواصل منظم ضروری است. تمام مادران مبتلا به آسم بایستی به کمک آموزش های لازم و به منظور ارزیابی جنین، حرکت ها و تعداد لگدهای جنین خود را در طول روز ثبت نمایند. در جریان حمله های شدید آسم که علائم به سرعت برطرف نمی شوند، خطر هیپوکسی (کاهش سطح اکسیژن خون مادر) وجود دارد و در این زمان، ارزیابی سلامت جنین بسیار مهم است. در این شرایط ممکن است کنترل ضربان قلب جنین، به طور مداوم و به کمک دستگاه الکترونیکی، همزمان با ارزیابی وضعیت تنفسی مادر ضروری باشد. اگر چه خوشبختانه اغلب بیماران مبتلا به آسم در دوران بارداری و زایمان بهبود می یابند، با این حال، کنترل دقیق وضعیت جنین بسیار مهم است.
برای مادران مبتلا به آسم کنترل شده (گروه کم خطر)، پس از ورود به بیمارستان، ارزیابی وضعیت جنین با کمک the admission test به مدت کوتاه (20 دقیقه) کافی خواهد بود. ولی برای افراد دچار آسم شدید (گروه پرخطر)، ارزیابی دقیق تر وضعیت جنین و تحت نظر گرفتن مادر توصیه می شود.
پیشگیری و کنترل
آسم و آلرژی با هم مرتبط هستند، اغلب بیماران مبتلا به آسم (85%ـ75%) از نظر حساسیت به یک یا چند ماده حساسیت زا (گرده گیاهان، کپک ها، حیوانات خانگی، مایت و سوسک حمام) آزمایش خواهند شد. حساسیت به حیوانات خانگی به دلیل پروتئین های موجود در شوره بدن، ادرار و بزاق آنها ایجاد می شود که ممکن است سبب شروع و یا تشدید علائم آسم شود. سایر مواد غیرآلرژیک و بسیاری عوامل دیگر نیز در تشدید آسم دخالت دارند. برخی از این مواد عبارتند از: استعمال دخانیات، رنگ ها، مواد شیمیایی، عطرهای تند، آلوده کننده های محیط (ازن و دود)، عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی، استرس، سرما و مصفر داروهایی نظیر آسپرین و داروهای مسدودکننده گیرنده های β که در درمان فشارخون، سردردهای میگرنی و اختلال های قلبی به کار می روند.
اجتناب از محرک های مزبور به کاهش دفعات و شدت علائم آسم و آلرژی کمک می کند.
در این راستا متخصصات ایمنولوژی ـ آلرژی روش های زیر را توصیه می کنند:
- حذف مواد حساسیت زای مربوط به حیوانات خانگی، از جمله پَر موجود در بالش و مبلمان منزل
- پوشاندن وسایل خواب با ملحفه های غیرقابل نفوذ به مایت های موجود در گرد و غبار منزل
- شست و شوی هفتگی وسایل خواب در درجه حرارت بالاتر از 60 درجه سانتی گراد (0f 30). گاهی ممکن است برای از بین بردن مایت ها از روش خشک شویی استفاده کرد.
- حفظ درجه رطوبت منزل در پایین تر از 50% برای کنترل مایت های موجود در گرد و غبار و رشد کپک
- استفاده از جارو برقی های فیلتردار حاوی کسیه برای کاهش میزان گرد و غبار موجود در هوا به هنگام نظافت منزل
- بستن پنجره ها، استفاده از دستگاه تهویه هوا و اجتناب از فعالیت در خارج از منزل بین ساعت های 5 تا 10 صبح و 7 تا 9 عصر، زمانی که میزان گرده ها در هوا به حداکثر می رسد.
- اجتناب از بوهای شیمیایی و به خصوص استعمال دخانیات
آیا مصرف داروهای آسم در دوران بارداری مجاز است؟
درمان ایده آل در دوران بارداری، به ویژه در سه ماهه اول، استفاده نکردن از دارو است؛ زیرا هیچ درمان دارویی در این دوران کاملاً بی خطر نیست؛ هر چند ثابت شده است که خطر آسم کنترل نشده برای مادر و جنین، بسیار بیشتر از خطر ناشی از مصرف داروهای کنترل آسم خواهد بود.
کنترل آسم بایستی با کنترل بارداری توأم شده و همان اصول مراقبتی اعمال شوند. در صورت امکان، مراقبت از بیمار بایستی توسط یک گروه متشکل از متخصص آسم و آلرژی، متخصص زنان و زایمان و خود بیمار و به کمک ویزیت های مکرر در این دوران انجام گیرد.
به علاوه، درمان در بسیاری از موارد برای بهبود خواب شبانه و بنابراین، بالا بردن کیفیت زندگی و حالات روحی بیماران ضروری است.
اهداف درمان این بیماران مشابه سایر بیماران مبتلا به آسم و عبارتند از:
- پیشگیری از حمله های شدید
- پیشگیری از آسم کنترل نشده که مانع خواب و یا فعالیت طبیعی بیمار می شود
- حفظ کارکرد ریوی در حد طبیعی
ویزیت های مکرر توسط پزشک با تجربه در رسیدن به این اهداف ضروری است. اهمیت ارتباط بین بیمارـ متخصص آسم و متخصص زنان انکارناپذیر است.
آموزش بیمار برای کنترل آسم، میزان اضطراب مادر باردار را کاهش داده و توانایی او را جهت مقابله با آن افزایش می دهد.
چگونه حمله های آسم کنترل می شود؟
پیشگیری از عوامل شعله ور کننده بیماری، کلید و اساس درمان به شمار می رود؛ ولی شروع سریع درمان نیز در کنترل آسم اهمیت دارد و بایستی به محض مشاهده اولین علائم حمله، درمان دارویی شروع شود.
لازم است که با مشاهده هر یک از مسائل زیر، خانم های باردار مبتلا به آسم به سرعت درمان را شروع کرده و یا مقادیر دارو را افزایش دهند:
- مصرف دارو بهبودی فوری ایجاد نکند
- بهبودی در درمان پایدار نباشد
- عوامل تشدید کننده متعددی به صورت همزمان وجود داشته باشند
- حمله شدید باشد
- کاهش حرکات جنین شروع شده باشد
از آنجا که علائم بیماری آسم ممکن است روز به روز، ماه به ماه و یا از فصلی به فصل دیگر تغییر کند، بنابراین برنامه درمانی بایستی براساس هم شدت بیماری و هم تجارب قبلی در استفاده از داروهای اختصاصی در دوره بارداری تنظیم شده باشد.
به خاطر داشته باشید: استفاده از داروها نباید جایگزین پرهیز از تماس با مواد حساسیت زا و مواد محرکی شود که باعث تحریک آسم و آلرژی می شود؛ زیرا از طریق پیشگیری و اجتناب از تماس با مواد حساسیت زا می توان نیاز به دارو را به میزان قابل توجهی کاهش داد.
در کل، داروهای مورد استفاده در دوران بارداری طبق مشخصات زیر انتخاب می شوند:
- به صورت یک اصل کلی، داروهای استنشاقی ترجیح داده می شوند، زیرا با وجود داشتن اثرات موضعی بیشتر، مقادیر بسیار کمی از آنها وارد جریان خون می شود.
- داروهای شناخته شده قدیمی نسبت به داروهای جدیدتر برتری دارند؛ زیرا تجارب بیشتری در مورد استفاده از آنها در دوره بارداری وجود دارد.
- تا حد امکان در سه ماهه اول حاملگی که زمان اصلی رشد و تکامل جنین است، بایستی از مصرف دارو پرهیز کرد؛ اگر چه نقص های مادرزادی ناشی از مصرف دارو، نادر هستند (کمتر از 1% از کل نقایص بدو تولد ناشی از مصرف دارو هستند).
- به طور کلی، داروهای مورد استفاده در دوران بارداری برای زمان شیردهی و حین زایمان نیز مناسب تر هستند.
- برای به حداقل رساندن غلظت دارو در شیر مادر، توصیه می شود که دارو را 15 دقیقه پس از شیردهی و یا 4-3 ساعت قبل از تغذیه بعدی کودک استفاده کرد.
داروهای بازکننده برونش
b آگونیست های استنشاقی را اغلب «داروهای نجات بخش» یا «تسکین دهنده آسم» می نامند و جزء داروهای ضروری برای کنترل علائم حاد آسم محسوب می شوند.
تعدادی از b آگونیست های (مقلدهایb) کوتاه مدت که برای درمان در دوره بارداری بی ضرر هستند عبارتند از:
- متاپروترنل (Metaprel,Alupent)
- آلبوترول (Proventil,Ventolin)
- ایزواتارین (Bronkometer)
- بینولترول (Tornalate)
- پیریوترول (Maxair)
- تربوتالین (Brethaire)
آلبوترول، متاپروترنل و تربوتالین در انسان مطالعه شده اند.
گاهی از تربوتالین تزریقی برای کنترل زایمان زودرس استفاده می شود. b آگونیست استنشاقی طولانی اثر جدید، سالمترول (Serevent) مشابه فرم های قدیمی آلبوترول خوراکی (Proventil Repetab, Volmax) است. به این دلیل که تجربه ای برای استفاده از این داور در دوران بارداری وجود ندارد، توصیه می شود به هنگام استفاده از آن دقت شود. ممکن است که مصرف این دارو به ویژه برای کنترل علائم شبانه بیماری در افرادی که خواب مناسب ندارند، مفید باشد.
تجارب فراوانی درباره استفاده از تئوفیلین وجود دارد؛ ولی شواهدی از ناهنجاری گزارش نشده است. بالا بودن سطح خونی دارو در خون مادر، ممکن است سبب ایجاد حرکات پرشی، تهوع و افزایش ضربان قلب نوزاد شود؛ بنابراین، بایستی سطح خونی تئوفیلین در دوران بارداری اندازه گیری شود.
اپیراتروپیوم (Atrovent) یک داروی گشادکننده برونش و آنتی کولینرژیکی است که هر چند براساس مطالعه روی حیوانات، عوارض جدی آن گزارش نشده است، ولی در خصوص استفاده از آن در انسان تجارب کافی وجود ندارد. جذب ایپراتروپیوم کمتر از داروهای مشابه خود در این رده (از جمله آتروپین) است.
نظرات
آخرین اخبار
: قابل توجه بیمارانی که واکسن گیاهان تزریق می کنند...
1398-02-30 09:19:10قابل توجه کلیه افراد واکسنی لطفاً حتماً یک ساعت قب...
1396-11-04 18:07:13قابل توجه افرادی که واکسن تزریق می کنند افرادی که...
1396-11-04 17:22:43تماس با ما
شیراز ، خیابان زند ، روبروی دانشکده مهندسی 1 ساختمان پزشکی یاس ، طبقه چهارم ، مطب دکتر اکبری